Tips & tricks: PhotoShop

PhotoShop: Het Droste-effect

Het droste-effect is een visueel effect, waarbij een afbeelding een verkleinde versie van zichzelf bevat. Voor de verkleinde afbeelding geldt weer hetzelfde, enzovoort. Dit proces van zelfverwijzing heet recursie. In theorie kan dit oneindig doorgaan.

In de praktijk gaat de recursie slechts zover door, als de resolutie van de afbeelding mogelijk maakt.

Het oorspronkelijke droste-effect op de verpakking van Droste-cacao

Dit verschijnsel is gemakkelijk op te roepen, door twee vlakke spiegels tegenover elkaar te plaatsen. De spiegels beelden elkaar met beeld en al recursief af. Dit is goed waar te nemen als in een van de spiegels een klein kijkgaatje wordt gemaakt waardoor de waarnemer naar de andere spiegel kijkt. Ook wanneer men een camera richt op een monitor waar het opgenomen beeld wordt afgebeeld krijgt men een droste-effect.

Het effect is genoemd naar Droste, een producent van cacao. Op de cacaoblikken was een verpleegster afgebeeld die een dienblad droeg met daarop hetzelfde blik cacao, waarop dan weer hetzelfde stond enz. Het effect was ook te vinden op een fles Haas-azijn: het etiket van de fles toonde een haas die een fles Haas-azijn vasthield.

Het spreekt vanzelf dat de herhaling in werkelijkheid niet oneindig is. Zou men het cacaoblik met een vergrootglas bekijken, dan blijkt al gauw dat de kleine details in de resolutie van de afbeelding verloren gaan. Ook bij gebruik van spiegels is dat het geval, maar bovendien gaan de details verloren door het lichtverlies bij elke weerkaatsing.

Het droste-effect is met de ontwikkeling van de fractale wiskunde ook uit wiskundig en wetenschappelijk oogpunt van belang geworden. Recursie is een belangrijk principe van fractalen en het recursieve beeld op de monitor kan dan ook met recht een fractaal genoemd worden. Nog interessanter wordt het als de camera onder een zekere hoek op de monitor gericht wordt. Er ontstaat dan een 'levend' fractaal beeld dat meer door de draaiingshoek dan door de monitor of de camera bepaald wordt.

De term droste-effect zou in de jaren zeventig zijn bedacht door de Nederlandse journalist en dichter Nico Scheepmaker.

Meer PhotoShop-tips

Overzicht van alle PhotoShop-tips

ECT BVBA - Oosterveldlaan 211 (2610 Wilrijk) - Tel: +32 (0)3 239 54 67 -

Erkenningsnummer KMO-Portefeuille: DV.O100387

BTW-nummer: BE 0456.352.435